sofipa64: Ιουνίου 2019

ΕΔΕΣΣΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΓΗ

Η Έδεσσα είναι μια από τις ωραιότερες πόλης της δυτικής Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Είναι η πρωτεύουσα του νομού Πέλλας και του δήμου Έδεσσας. Συνορεύει στα δυτικά με το Ν. Φλώρινας, στα βόρεια με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), στα ανατολικά με τους Νομούς Κιλκίς και Θεσσαλονίκης και στα νότια με το Ν. Ημαθίας. Στο νομό μας έχουμε άλλους τρεις δήμους : τον δήμο Αλμωπίας, τον δήμο Σκύδρας και τον δήμο Πέλλας(Γιαννιτσών) Η πόλη της Έδεσσας έχει πληθυσμό 18.229 κατοίκους, όλος ο δήμος Έδεσσας 28.814 κατοίκους κι όλος ο νομός 145.797 κατοίκους. Η πόλη είναι φημισμένη για τους καταρράκτες της, το καναβουργείο, την περιοχή Βαρόσι κλπ. Κοντά στην Έδεσσα βρίσκεται το όρος Βόρας(2.524 μ.),άλλα βουνά του νομού είναι το όρος Βέρμιο (2.027 μ.), το όρος Πάικο (1.458 μ.), το όρος Τζένα (2.182 μ.) και το όρος Πίνοβο (2.154 μ.). Οι κυριότερες πεδιάδες του Νομού είναι η πεδιάδα της Έδεσσας στο ανατολικό τμήμα του Νομού, καθώς και η πεδιάδα της Αριδαίας και των Γιαννιτσών στο νότιο και βόρειο τμήμα του Νομού.Οι λίμνες του νομού είναι η λίμνη Βεγορίτιδα και η λίμνη του Άγρα.Ο ποταμός που διασχίζει την πόλη της Έδεσσας είναι ο Εδεσσαίος ( ή Βόδας) κι άλλοι ποταμοί του νομού είναι ο Μογλένιτσας, ο Αλιάκμονας κι ο Λουδίας. Σήμερα η ανάπτυξη και οικονομία της πόλης βασίζεται κυρίως στον τριτογενή τομέα (δηλαδή στις δημόσιες υπηρεσίες και στον τουρισμό). Επίσης οι κάτοικοι της ασχολούνται και με την γεωργία γνωστά τα κεράσια Έδεσσας,τα μήλα και οι πατάτες Παναγίτσας,τα ροδάκινα Σκύδρας κ.λ.π. Το καλοκαίρι στο χώρο του Βαροσίου και των καταρρακτών διοργανώνεται η ετήσια Ανθοέκθεση του Δήμου όπου φέτος κλείνει 20 χρόνια.

Σήμερα τα σημεία αναψυχής της πόλης είναι ο πεζόδρομος με τα πολλά καταστήματα και τα αναψυκτήρια στα πάρκα της πόλης. Επίσης σε πολλά σημεία της πόλης οργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις και βραδιές συναυλιών σε διάφορους χώρους στην παλιά πόλη και κυρίως στο θέατρο Γαβαλιώτισσας.

ο πεζόδρομος

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ

Το όνομα Έδεσσα από τα αρχαία χρόνια σημαίνει «Πύργος μέσα στο νερό»γιατί η πόλη είχε και έχει έντονο το υγρό στοιχείο (δηλαδή ποτάμια και καταρράκτες).Αργότερα όταν εγκαταστάθηκαν οι Σλάβοι την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ονομάστηκε από τους Σλάβους Βοδενά (, από το βέδες στα φρυγικά που σήμαινε νερό ή πύργος στο νερό) και vodaπου σημαίνει νερό. Το όνομα αυτό το είχε ως το 1912, όταν η Έδεσσα ελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Από τότε η πόλη λέγεται πλέον "Έδεσσα" έως σήμερα.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία Εγνατία Οδός της αρχαίας Ελλάδας. Με τον όρο αρχαία Ελλάδα εννοούμε τους Έλληνες όχι μόνο που ζούσαν στο σημερινό ελληνικό κράτος, αλλά κι αυτούς που είχαν εγκατασταθεί και διαβίωναν σε ελληνικούς πληθυσμούς όπως της Ιωνίας, της Κύπρου, της Σικελίας, Ιταλίας, στις ακτές της Μεσογείου μέχρι τον Εύξεινο Πόντο.

Η Έδεσσα ιδρύθηκε το 813 π.χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά τον Ηρακλείδη Καράνο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου. Μέχρι την ανακάλυψη των Βασιλικών Τάφων της Βεργίνας στην Ημαθία, από τον Μανώλη Ανδρόνικο, πολλοί αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι Αρχαίες Αιγές βρίσκονται στο Αρχαιολογικό χώρο της πόλης.

Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, στις 18 Οκτωβρίου του 1912 η πόλη απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό και όλη η γύρω περιοχή εντάχθηκε στο νέο Ελληνικό Κράτος. Αυτή η ημερομηνία αποτελεί γιορτή για την πόλη και σε κάθε επέτειο της διοργανώνονται εκδηλώσεις και μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις.

Κατά το Μακεδονικό Αγώνα πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία της, όπως ο οπλαρχηγός Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε το 1923-1924, 2.500 περίπου χριαστιανοί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη εγκαταστάθηκαν στην Έδεσσα, συμβάλλοντας στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου. Στην περίοδο του μεσοπολέμου υπήρχε πλούσια βιομηχανία. Ωστόσο αρκετοί εύποροι κυρίως πρόσφυγες ήρθαν στην Έδεσσα αμέσως μετά την λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες με κορυφαίους τους κλάδους της υφαντουργίας και της ταπητουργίας-η τεχνογνωσία των οποίων ήταν άγνωστη ως τότε στον κυρίως ελλαδικό χώρο. Τη δεκαετία του ‘30, εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν στην πόλη της Έδεσσας θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το 1922 και συνεχίζει μέχρι σήμερα.^[

Μέχρι τη δεκαετία του 1940 η Έδεσσα είχε οικονομική ανάπτυξη. Όμως με την γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο η πόλη δέχθηκε μεγάλο οικονομικό πλήγμα. Το Σεπτέμβριο του 1944, οι Γερμανοί σε αντίποινα για το φόνο ενός στρατιώτη τους, πυρπόλησαν τη μισή πόλη αφήνοντας χιλιάδες άστεγους. Μεταξύ των κτιρίων που καταστράφηκαν ήταν το Αρρεναγωγείο (κτίσμα του 1862) και ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων Αναργύρων. Αργότερα όταν έληξαν οι συγκρούσεις το 1949 και ενώ εκατοντάδες σλαβόφωνοι και άλλοι ντόπιοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειες τους είχαν πάρει το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, η πόλη προσπάθησε να επουλώσει τα τραύματα, αλλά οι οικονομικές συνθήκες είχαν αλλάξει. Στις δεκαετίες του ΄50 και ΄60 υπήρχε το φαινόμενο της αστυφιλίας εξαιτίας της βιομηχανικής ανάπτυξης που υπήρχε στις δύο μεγάλες πόλης (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), όπου εγκαταστάθηκε το 50% του πληθυσμού της χώρας. Έτσι άρχισαν να κλείνουν τα εργοστάσια της Έδεσσας και χιλιάδες εργάτες μετανάστευσαν στην Γερμανία, το Βέλγιο και την Αυστραλία.

Η Αρχαία Έδεσσα κάτω από το βράχo.

ΚΑΝΝΑΒΟΥΡΓΕΙΟ

Το "Κανναβουργείο" άρχισε να λειτουργεί το 1913. Ήταν το καλύτερο από τα τέσσερα Κανναβουργεία της Ελλάδος και παρήγαγε σπάγκους και σχοινιά. Σήμερα θεωρείται το πιο γνωστό αναπαλαιωμένο εργοστάσιο της πόλης με διατηρημένο όλο τον μηχανολογικό και εργοστασιακό εξοπλισμό. Από της αρχές του 2000 ως το 2014 λειτουργούσε το Βιομηχανικό Μουσείο το οποίο αποτελεί τμήμα του Υπαίθριου Μουσείου Νερού της πόλης. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον βράχο της Έδεσσας δίπλα στους καταρράκτες, όπου η πρόσβαση στον χώρο διευκολύνεται από σύγχρονους ανελκυστήρες κατά μήκος του βράχου. Σε ένα μέρος του εργοστασίου στεγαζόταν εστιατόριο με πιάτα διεθνής κουζίνας και χρησιμοποιούταν επίσης κι ως χώρος εστίασης ή πραγματοποίησης συνεδρίων. Δυστυχώς για λόγους ανωτέρας βίας ο χώρος βρίσκεται εκτός λειτουργίας από το 2014 ως σήμερα.

Υδροκίνητος μηχανισμός στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού.

Το Καναβουργείο

ΒΑΡΟΣΙ

Η παραδοσιακή συνοικία Βαρόσι, στην οποία σώζονται τα παλαιότερα σπίτια της Έδεσσας (ορισμένα από τις αρχές του 19ου αιώνα). Ολόκληρη η συνοικία έχει κηρυχθεί διατηρητέα, αλλά τα περισσότερα κτίσματα κινδυνεύουν άμεσα με κατάρρευση.Εώς σήμερα πολλές βιοτεχνίες έχουν στεγαστεί σε ανακατασκευασμένα κτήρια.Επίσης η γνωστή οικία "Τσάμη"λειτουργεί ως χώρος συνεδριάσεων. Κατά την δεκαετία του 1990 αφότου οι περισσότεροι κάτοικοι της παλιάς πόλης (Βαρόσι) είχαν αφήσει τα οικήματα τους για να μείνουν σε πιο ασφαλές μέρος ο Δήμος αποφασίζει την διεκδίκηση του οικισμού και δημοπρατεί ένα σχέδιο ανάπλασης του οικισμού το οποίο είχε βραβευθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης στον χώρο του Παρθεναγωγείου στο Βαρόσι διοργανώνονται εκθέσεις ζωγραφικής είτε από τοπικούς καλλιτέχνες είτε από γνωστούς.

ΒΑΡΟΣΙ Ψηλός Βράχος

ΟΙ ΚΑΤΑΡΡΆΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ

Οι Καταρράκτες της Έδεσσας αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο δημιουργήθηκε έπειτα από ισχυρό σεισμό που έπληξε την γύρω περιοχή το 14ο αιώνα, όπου από τότε κατά την πάροδο του χρόνου σημειώθηκαν αρκετές αλλαγές στην μορφολογίας τους εξαιτίας μικρότερης κλίμακας σεισμών. Κύρια πηγή αυτών αποτελεί ο Υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου, από τον οποίον ρέει το κυρίως ποτάμι, οΕδεσσαίος του οποίου οι διακλαδώσεις αποτελούν τους καταρράκτες. Επίσης Το Γεωπάρκοτων Καταρρακτών εκτείνεται σε μια περιοχή πάνω από 100.000 τ.μ. και σε μία διαδρομή πάνω στο βράχο για 1,1χλμ.Αποτελεί το βασικό πόλο έλξης επισκεπτών της πόλης και είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα στην Ελλάδα. Σε αριθμό οι καταρράκτες είναι δώδεκα, εκ των οποίων μόνο οι τέσσερις είναι θεατοί, ενώ οι υπόλοιποι εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης δεν μπορούν να θεαθούν εύκολα.

ΛΟΥΤΡΑ ΠΟΖΑΡ

Στο Λουτράκι νομού Πέλλας, 13 χλμ. δυτικά της Αριδαίας, βρίσκονται οι μεταλλικές πηγές Λουτρά Λουτρακίου ή Λουτρά Πόζαρ που αναβλύζουν σε θερμοκρασία 37°C. Το θερμό νερό έχει ιαματική δράση και είναι πόσιμο. Επισκέπτες το χρησιμοποιούν για λουτροθεραπεία, ποσιοθεραπεία, τόνωση και χαλάρωση.Η λουτρόπολη απέχει 3 χιλιόμετρα από το Λουτράκι και βρίσκεται στην κοιλάδα του ρέματος του Αγίου Νικολάου. Το παλαιότερο όνομα του ρέμματος ήταν "Τόπλιτσα", που σημαίνει στα σλάβικα, σε ελεύθερη μετάφραση: "Θερμοπόταμος.Οι λουτήρες είναι δύο ειδών, μικροί των 3-4 ατόμων που ονομάζονται και "μπανιέρες" και μεγάλοι των 20 ατόμων που ονομάζονται "πισίνες". Σε αρκετά σημεία επίσης το ζεστό νερό αναβλύζει ελεύθερο και χύνεται στο ρέμα (εξ ου και το όνομά του). Στην περιοχή έχει ανακαλυφθεί ένα σύμπλεγμα περίπου 15 σπηλαίων, με άφθονα ευρήματα προϊστορικών χρόνων, τα οποία εκτίθενται στο μικρό μουσείο των Λουτρών. Η περιοχή έχει ανακηρυχθεί ως σπηλαιοπάρκο (Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας ) και είναι το πρώτο του είδους του στην Ελλάδα.

ΒΟΡΑΣ

Κατά την Ελληνική μυθολογία, στο Βόρα κατοικούσε ο Βορέας, ενώ κατά τον Ελλάνικο, ο Βορέας ήταν η προσωποποίηση του όρους Βόρα της Μακεδονίας. Οι δυο γιοι του Βορέα, Καλάις και Ζήτης πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ως Αργοναύτες. Η ψηλότερη κορυφή είναι το Καϊμάκτσαλαν ή Καϊμάκι με 2.524 μ. που σημαίνει Γη "Απαλή σαν Κρέμα . Ο Βόρας συνδέεται δυτικότερα με τα βουνά Πίνοβο(2.156 μέτρα) και Τζένα (2.182 μέτρα), τα οποία αποτελούν τμήμα της ίδιας οροσειράς. Καλύπτεται από δάση δρυός, οξιάς και πεύκης. Στον Βόρα λειτουργεί χιονοδρομικό κέντρο. Στην ψηλότερη κορυφή του υπάρχει μικρή εκκλησία, μνημείο Σέρβων πεσόντων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Βόρεια της Όρμας Αλμωπίας εκτείνεται το Μαύρο Δάσος του Βόρα με πυκνή βλάστηση.Από τις δυτικές πλαγιές του Βόρα πηγάζει ο Μογλενίτσας και από τις νότιες ο ποταμός Εδεσσαίος.